İNCELEME
Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, 1872’de Şemseddin Samî tarafından yazılan ilk Türkçe romandır. Romanın eksik yönleri vardır. Bunun nedeni Türk edebiyatındaki ilk yerli roman olmasıdır. Buna rağmen eserin Türk romancılığına katkıları oldukça fazladır. Romanda gerek eski Türk hikâyeciliğinden gerekse modern romandan orijinal kesitler bulunur. Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, konusunu bir aşk hikâyesinden alır. Kendinden sonra gelen Tanzimat dönemi romanını etkisi altına alır. Romanda, Batılılaşma sorunu ve Osmanlı toplumunun bozulmaya başlaması gibi konular da ele alınır. Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat’ın dikkat çeken bir diğer unsuru ise kadın ve erkek için eğitim sorununun üzerinde durulmasıdır.
OLAY ÖRGÜSÜ
Talat, romanın erkek kahramanıdır. On sekiz yaşında bir gençtir. Annesi Saliha Hanım ve Arap dadısı Ayşe kadınla birlikte mutlu bir yaşam sürerler. Oğlunu sevdiği bir kız ile evlendirmek ister. Eşi erken vefat eder. Saliha Hanım’da kendini oğlunun yetişmesine adar.
Talat, okumaya devam eder. Mezun olur. Bir kalemde memur olarak işe başlar. Babasının ölümünden dolayı içe kapanık biri olarak yaşamını sürdürür. Bir gün evin penceresinde oturan Fıtnat’ı görür. İki genç aynı anda birbirlerine âşık olur.
Fıtnat, romanın kadın kahramanıdır. Fıtnat bir yaşında iken annesi ölmüştür. Üvey babası olan Tütüncü Hacı Baba ile yaşamak zorunda kalmıştır. Üvey babası Fıtnat’ı dünyadan soyutlayarak büyütmüştür. Dışarıya çıkması dahi yasaktır. Fıtnat, İstanbul’un gezilecek yerlerini bilmez. Üvey babasından ötürü hiç merak etmemiştir. İnsanlarla iletişimi pek yoktur. Yalnızca Şerife Kadın adında nakış hocası bazen eve gelerek ona ders verir. Fıtnat’ı gören Talat, evi izlemeye başlar. Bu sırada Şerife Kadın’ın eve girip çıktığını görür. Şerife Kadın’ı da takip eder. Aklına kılık değiştirmek gelir. Bu sayede önce Şerife Kadın’ın daha sonra Fıtnat’ın evine girebilecektir. Fıtnat’a duyduğu aşktan dolayı kadın kılığına girer. Fark ettirmeden Ragıbe ismiyle sevgilisiyle görüşür. Fıtnat, tıpkı Talat’ı andıran Ragıbe’yi çok sever. Talat, ona kendisinin Talat’ın kız kardeşi olduğunu söyler. İkisi de bulundukları durumdan memnundur. Talat, Fıtnat’a okuma yazma öğretir. Fıtnat ise ona dikiş öğretir. Daha sonra Talat kimliğini Fıtnat’a açıklar.
Şerife Kadın’ın aklında dikiş öğretmeye gittiği evlerden birinde tanıdığı Ali Bey’in Fıtnat için iyi bir eş olacağı düşüncesi vardır. Bu konuyu Fıtnat’ın üvey babası ile konuşur. Hacı Baba, bu evliliği uygun bulur. Ali Bey çoktan ikna edilmiştir bile. Fakat Fıtnat kabul etmez. Şerife Kadın ve babalığı Fıtnat’tan gizli evlilik işlerini gerçekleştirirler.
Ali Bey, Fıtnat’ın daha önce tanımadığı babasıdır. Eşi Zekiye’yi daha bir aylık hamile iken boşamıştır. Bu nedenle hamilelikten haberi dahi olmamıştır. Boşandıktan kısa bir süre sonra pişman olur. Zekiye’yi annesinden tekrar ister. Ama annesi Zekiye’yi Hacı Baba ile evlendirir. Karısının özlemiyle yaşayan Ali Bey, bir daha evlenmemiştir. Zekiye, doğumdan sonra ölüm döşeğine yatmıştır. Bu sırada kızının boynuna babasının kim olduğunu ve başından geçenleri anlatan bir mektubu nüsha şeklinde asmıştır. Fıtnat’ın hayatını etkilememesi için ona kolyeyi 18 yaşında açmasını söyler.
Üvey babası yaz için tanıdık bir konağa gideceklerini söyler. Fıtnat’ı kandırır. Fıtnat, bilmediği bu konağa gelin olarak götürüldüğünü son dakikada öğrenir. Gelin odasında Ali Bey ile yalnız kalırlar. Ali Bey, Fıtnat’ın üzgünlüğünü görünce ona bir süre dokunmaz. Daha sonra kendisi Fıtnat’a yaklaşmak istediğinde içini farklı duygular kaplar ve titreme gelir. Bu durum bir süre böyle devam eder.
Fıtnat, Talat’a kendisini başkasına vermek istediklerini söyler. Fakat Talat’tan başkasıyla evlenmeyeceğini söyler. Babasının onu evlendirmeyeceğini anlayınca bu güzel haberi mektupla Talat’a iletir. Talat ise soğuktan hasta olmuştur. Mektuplaşmaları devam eder. Fıtnat, konaktaki durumdan dolayı intihar etmeyi düşünür. Hem konaktaki durumu hem de aklındaki bu düşünceyi Talat’a yazar. Ölmeden önce onu son bir kez görmek istediğini söyler.
Ali Bey, eski eşine benzettiği Fıtnat’a neden kendisini sevmediğini sorar. Bu duruma içten içe üzülür. Fıtnat ise onu bir baba veya kardeş olarak sevdiğini söyler. Talat’a âşık olduğunu itiraf eder. Ali Bey, Fıtnat’a yakınlaşmak ister. Kendisini Talat’ın yerine koymasını söyler. Fıtnat, ağlamaya başlar ve onu iter. Bu sırada nüsha Ali Bey’in elinde kalır. Ali Bey, Fıtnat’ın korktuğunu görünce odasına gider. Odadayken nüshayı fark eder. Açar ve mektubu okur. Durumun farkına varınca hemen Fıtnat’ın odasına gider. Kapı kilitlidir. Ali Bey kapıyı kırar ve içeriye girer. Bu sırada Fıtnat, küçük bir çakı ile intihar etmiştir. Can çekişir. Ali Bey, kızına durumu anlatır. Babası olduğunu söyler. İkisi kucaklaşırken Talat gelir. Fıtnat’a sarılır. Bir süre geçince âşıkların öldüğü fark edilir. Ali Bey çıldırır.
Emeğinize sağlık, teşekkür ederiz